ในการศึกษาแนวทางและกระบวนทัศน์ การพัฒนาประเทศไทย จำเป็นต้องให้ความสำคัญกับการพิจารณาสาระสำคัญของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ เนื่องจากแผนดังกล่าวมีบทบาทสำคัญในฐานะที่เป็นแผนยุทธศาสตร์ชาติ ซึ่งกำหนดแนวทางการพัฒนาประเทศ โดยในแต่ละระยะของแผนพัฒนาฯ แต่ละฉบับจะมีแนวคิดพื้นฐานใน การพัฒนาประเทศที่แตกต่างกันตามเวลาและสถานการณ์ ซึ่งส่งผลต่อวิถีทางการพัฒนาประเทศ ที่ต่างกันในแต่ละช่วงเวลา